• PRZYRODA KLASA IV

          WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH  ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH

           

          Nauczyciel na początku roku szkolnego informuje ucznia o:

           a) wymaganiach edukacyjnych

           b) sposobach sprawdzania osiągnięć

          c) warunkach i trybie uzyskania wyższej niż przewidywana rocznej oceny klasyfikacyjnej.

          WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY

           Ocenę niedostateczną może otrzymać uczeń, który:

          · nie opanował wiadomości i umiejętności określonych w podstawie programowej,

          · nie potrafi rozwiązywać problemów przedmiotowych o elementarnym stopniu trudności, nawet przy pomocy nauczyciela,

          · nie zna podstawowych określeń przyrodniczych,

          · nie potrafi współpracować w zespole i skutecznie porozumieć się w różnych sytuacjach,

          · jest nie aktywny na lekcjach,

          · nie wywiązuje się z obowiązku szkolnego, nie odrabia zadań dom.

            Ocenę dopuszczającą może otrzymać uczeń, który:

          · ma braki w wiadomościach i umiejętnościach określonych w podstawie programowej

          · rozpoznaje i nazywa podstawowe zjawiska przyrody;

          · posługuje się podstawowymi pojęciami przyrodniczymi

          · posiada przejawiający się w życiu codziennym pozytywny stosunek do środowiska przyrodniczego.

          Ocenę dostateczną może otrzymać uczeń, który:

          · zna podstawowe pojęcia przyrodnicze;

          · rozpoznaje i ocenia postawy wobec środowiska przyrodniczego;

          · posługuje się mapą, jako źródłem wiedzy przyrodniczej;

          · obserwuje pośrednio i bezpośrednio procesy zachodzące w środowisku przyrodniczym, potrafi je opisać.

           Ocenę dobrą może otrzymać uczeń, który:

          · właściwie wykorzystuje przyrządy do obserwacji i pomiarów elementów przyrody;

          · korzysta z różnych źródeł informacji takich jak: telewizja, Internet, czasopisma przyrodnicze, popularnonaukowe i inne; dostrzega wpływ przyrody na życie i gospodarkę człowieka; proponuje działania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego;

          · ocenia relacje między działalnością człowieka a środowiskiem przyrodniczym;

          · dokonuje porównań zjawisk i elementów przyrody posługując się terminologią przyrodniczą;

          · wykonuj e zaplanowaną obserwację lub eksperyment.

           Ocenę bardzo dobrą może otrzymać uczeń, który:

          · w pełni opanował pełen zakres wiedzy i umiejętności określony programem nauczania,

          · projektuje doświadczenia i prezentuje je;

          · dostrzega i ocenia związki w przebiegu zjawisk przyrodniczych i działalności człowieka;

          · przewiduje następstwa i skutki działalności człowieka oraz przebiegu procesów naturalnych w przyrodzie;

          · wyjaśnia je, rozwiązuje problemy;

          · sprawni e posługuje się zdobytymi wiadomościami;

          · rozwiązuje problemy w nowych sytuacjach.

           Ocenę celującą może otrzymać uczeń, który:

          · wykracza swoją wiedzą poza podstawy programowe;

          · selekcjonuje wiedzę, interpretuje zjawiska, tworzy hipotezy;

          · samodzielnie i twórczo rozwija własne uzdolnienia wykorzystując, różne źródła informacji;

          · potrafi stosować wiadomości w sytuacjach problemowych;

          · umie formułować i dokonywać analizy lub syntezy nowych zjawisk;

          · osiąga sukcesy w konkursach na szczeblach wyższych niż szkolnym.

           

          Sposoby sprawdzania osiągnięć.

          1.Ocenianiu podlega:

           a) wiedza

           b) umiejętności

           c) aktywność na lekcji (np. udział w dyskusjach, samodzielność w rozwiązywaniu zadań i problemów, praca w grupie, wkład w pracę)

           d) prezentacja przygotowanej samodzielnie pracy (np. praca domowa, prezentacja multimedialna, przygotowany materiał do nowej lekcji).

          2.Ocenianie ma na celu informowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych.

          3.Do oceny efektów pracy ucznia stosowane jest ocenianie w postaci komentarza ustnego. Ma on być wskazówką do dalszej nauki i zdobycia lepszych wyników z przedmiotu.

          4.Sprawdzanie wiadomości i umiejętności ucznia odbywa się w sposób systematyczny i obejmuje zróżnicowane formy oceny:

           a) sprawdziany

          § obejmują zakres działu (lub jego części)

          § uczeń otrzymuje informacje o ich terminie i zakresie materiału z co najmniej tygodniowym wyprzedzeniem

          § uczeń nieobecny na sprawdzianie ma obowiązek napisania go na kolejnej lekcji, w przypadku dłuższej nieobecności (spowodowanej np. chorobą) uczeń pisze sprawdzian w terminie ustalonym przez nauczyciela

          § uczeń ma obowiązek poprawienia oceny niedostatecznej ze sprawdzianu w ciągu dwóch tygodni od daty jej wystawienia,

          § uczeń ma prawo do poprawienia pozytywnej oceny ze sprawdzianu na wyższą w terminie wyznaczonym przez nauczyciela, jednak nie później niż w ciągu dwóch tygodni od przekazania wyników, w przypadkach losowych – usprawiedliwionej nieobecności w szkole, nie później niż w ciągu dwóch tygodni po powrocie do szkoły, nieprzestrzeganie tej zasady jest równoznaczne z niemożliwością poprawy oceny, poprawa odbywa się po lekcjach

          §sprawdzone i ocenione prace pisemne ucznia przechowywane są w szkole, uczeń zapoznaje się z wynikami na lekcji, a rodzice maja wgląd do poprawionych prac pisemnych na zebraniach klasowych lub po ustaleniu terminu z nauczycielem

           b) kartkówki

          § nie muszą być zapowiadane i obejmują materiał z trzech ostatnich tematów lekcji

          § uczeń może poprawić ocenę niedostateczną z kartkówki w terminie do dwóch tygodni od daty jej wystawienia, poprawa odbywa się po lekcjach

          § niesamodzielne pisanie (ściąganie, odpisywanie) sprawdzianów, kartkówek powoduje otrzymanie przez ucznia oceny niedostatecznej

           c) odpowiedzi ustne

          § obejmują materiał z trzech ostatnich tematów lekcji

           d) aktywność i praca na lekcji

           e) zadania domowe są obowiązkowe

          f) zeszyt przedmiotowy i zeszyt ćwiczeń

          5.Uczeń może otrzymać dodatkowe oceny za wykonane prace nadobowiązkowe

          6.Uczeń na każdej lekcji obowiązkowo powinien mieć: zeszyt przedmiotowy i zeszyt ćwiczeń oraz podręcznik .

          7.Wszystkie braki (wiadomości, informacje w zeszycie, wykonane ćwiczenia, prace domowe) wynikające z dłuższej usprawiedliwionej nieobecności w szkole (np. choroby) uczeń powinien uzupełnić w terminie do dwóch tygodni.

          8.Uczeń ma prawo 2 razy w semestrze zgłosić na początku lekcji, że jest nieprzygotowany. Przez nieprzygotowanie rozumie się: brak zeszytu, brak pracy domowej, niegotowość do odpowiedzi. Nieprzygotowanie nie dotyczy testów, sprawdzianów, kartkówek i innych zapowiedzianych wcześniej form sprawdzania wiedzy. Po wykorzystaniu nieprzygotowania za każde następne uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną.

          9.W przypadku usprawiedliwionej nieobecności uczeń może być zwolniony z kartkówki lub odpowiedzi, ale nie zwalnia go to z obowiązku uzupełnienia wiadomości, które nauczyciel ma prawo skontrolować na najbliższej lekcji.

          10.Oceny bieżące, śródroczne, roczne i końcowe ustala się w stopniach według następującej skali: celujący cel 6 ,bardzo dobry bdb 5, dobry db 4, dostateczny dst 3, dopuszczający dp 2 ,niedostateczny ndst 1.

          11.W celu dokładniejszego pokazania jakości pracy ucznia dopuszcza się przy ocenach cząstkowych oraz ocenach śródrocznych plusy i minusy.

          12.Przy pisemnym sposobie sprawdzania osiągnięć ucznia wykorzystującym system punktowy, w następujący sposób przelicza się % na oceny:

          § 98% - 100% - celujący,

          § 91% - 97% - bardzo dobry,

          § 71% -90%- dobry

          § 51%-70% -dostateczny,

          §31% -50% -dopuszczający,

          § 0% -30% -niedostateczny.

          13.Jeżeli uczeń nie napisze pracy pisemnej w podanym terminie, wówczas zobowiązany jest do napisania jej w terminie ustalonym przez nauczyciela. Nie przystąpienie do sprawdzianu jest równoznaczne z wystawieniem oceny niedostatecznej

          14.Dopuszcza się stosownie przez nauczyciela następujących znaków graficznych:

          § „(+)”, „(-)” aktywność ucznia na lekcji, praca na lekcji

          § „ np.’’ nieprzygotowanie ucznia do lekcji

          15.Ocenę śródroczną i roczną wystawia się na podstawie ocen bieżących. Największą wagę mają oceny ze sprawdzianów, następnie z kartkówek i odpowiedzi uczniów. Pozostałe oceny są wspomagające. Ocena roczna i śródroczna nie jest średnia arytmetyczną.

          Warunki i tryb uzyskania wyższej niż przewidywana oceny klasyfikacyjnej rocznej znajdują się w statucie szkoły.

           

           

           

           

           

           

           

          Wymagania do działów.

           

           

           

           

           

          Wymagania konieczne

          (ocena dopuszczająca).

          Uczeń:

          Wymagania podstawowe

          (ocena dostateczna).

          Uczeń:

          Wymagania rozszerzające

          (ocena dobra).

          Uczeń:

          Wymagania dopełniające

          (ocena bardzo dobra).

          Uczeń:

          Wymagania wykraczające

          (ocena celująca).

          Uczeń:

          Dział 1. Poznajemy warsztat przyrodnika

          wymienia składniki przyrody nieożywionej i ożywionej; podaje trzy przykłady wytworów działalności człowieka; wymienia zmysły człowieka; wymienia źródła informacji o przyrodzie; wylicza nazwy przyrządów służących do prowadzenia obserwacji w terenie; podaje nazwy głównych kierunków geograficznych; identyfikuje na planie lub mapie  wskazany obiekt, zna elementy mapy, zna budowę mikroskopu

          opisuje rolę poszczególnych zmysłów w poznawaniu świata; przyporządkowuje przyrząd do obserwowanego obiektu; wymienia cechy ożywionych składników przyrody, rozpoznaje obiekty w terenie przedstawione na planie i opisuje je za pomocą znaków kartograficznych; opisuje budowę kompasu, wyjaśnia, co to jest widnokrąg, wyjaśnia, czym jest obserwacja, a czym doświadczenie; wyjaśnia definicję skali,

          wyjaśnia znaczenie obserwacji w poznawaniu przyrody; opisuje etapy doświadczenia; podpisuje na schemacie poszczególne części mikroskopu; opisuje sposób wyznaczania kierunku geograficznego za pomocą gnomonu; wyjaśnia zasadę tworzenia nazw kierunków pośrednich;  wyjaśnia, na czym polega orientowanie mapy, oblicza wymiary biurka w skali 1 : 10; wyznacza kierunki geograficzne za pomocą kompasu, rysuje różę głównych i pośrednich kierunków geograficznych; wskazuje różnicę między planem a mapa

          planuje obserwację dowolnego obiektu lub organizmu w terenie; określa przeznaczenie poszczególnych części mikroskopu; opisuje sposób przygotowania obiektu do obserwacji mikroskopowej; porównuje sposoby wyznaczania kierunków geograficznych za pomocą kompasu i gnomonu; oblicza rzeczywiste wymiary przedmiotu przedstawionego w różnych skalach, określa położenie innych obiektów na mapie w stosunku do podanego obiektu; rysuje plan przedmiotu w skali, rysuje i opisuje szkic okolicy szkoły,

          dowieść, że zmiana jednego składnika przyrody może wpłynąć na pozostałe wybrane składniki; planuje i prowadzi doświadczenie; proponuję wyznaczanie kierunku północnego za pomocą innych obiektów w otoczeniu np. Gwiazdy Polarnej, proponuje wybór źródła wiedzy o przyrodzie adekwatnie do poszukiwanej wiedzy,

          Dział 2. Poznajemy pogodę i inne zjawiska przyrodnicze

          wymienia stany skupienia, w których występują substancje; podaje nazwy przemian stanów skupienia wody; wymienia składniki pogody;wymienia przyrządy służące do obserwacji meteorologicznych; wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku; podaje nazwy osadów i opadów atmosferycznych, wyjaśnia różnice między opadami a osadami atmosferycznymi

          wyjaśnia pojęcia: wschód Słońca, górowanie, zachód Słońca, klasyfikuje ciała stałe ze względu na właściwości, podaje przykłady występowania wody w różnych stanach skupienia; podaje przykłady ciał plastycznych, kruchych i sprężystych  w swoim otoczeniu, podaje przykłady ciał stałych, cieczy i gazów; wyjaśnia zasadę działania termometru cieczowego; opisuje, w jakich warunkach zachodzą topnienie, krzepnięcie parowanie i skraplanie; wyjaśnia pojęcia: pogoda, upał, przymrozek, mróz; wykazuje związek pomiędzy porą roku a występowaniem określonego rodzaju opadów i osadów; opisuje pozorną wędrówkę Słońca nad widnokręgiem, uwzględniając zmiany długości cienia;  zna pojęcia: równonoc jesienna, równonoc wiosenna, przesilenie letnie, przesilenie zimowe; opisuje cechy pogody w poszczególnych porach roku i podaje po przykładzie zmian zachodzących w przyrodzie ożywionej w poszczególnych porach roku , prawidłowo odczytuję temperaturę dodatnią i ujemną;

          odczytuje symbole umieszczone na mapie pogodyodczytuje wartości pomiaru składników pogody stosując właściwe jednostki; rozpoznaje rodzaje opadów; wymienia czynniki wpływające na szybkość parowania; wyjaśnia sposób powstawania chmur; wyjaśnia, czym jest ciśnienie atmosferyczne; wyjaśnia, jak powstaje wiatr; określa aktualne zachmurzenie; przyporządkowuje przyrządy do rodzajów obserwacji meteorologicznych; podaje przykłady zmian zachodzących w przyrodzie ożywionej w poszczególnych porach roku, wyjaśnia pojęcia: równonoc jesienna, równonoc wiosenna, przesilenie letnie, przesilenie zimowe; opisuje zmiany temperatury powietrza w ciągu dnia w zależności od wysokości Słońca nad widnokręgiem, opisuje zmiany długości cienia w ciągu dnia, zapisuje i zaznacza na termometrze prawidłowo  temperaturę dodatnią i ujemną;

          wyjaśnia, popierając przykładami, na czym polega zjawisko rozszerzalności cieplnej; porównuje właściwości fizyczne ciał stałych, cieczy i gazów;  podpisuje na mapie pogody i schemacie  kierunek wiatru; porównuje wysokość Słońca nad widnokręgiem w południe oraz długość cienia w poszczególnych porach roku, opisuje zmiany w pozornej wędrówce Słońca nad widnokręgiem w poszczególnych porach roku

          dowodzi, iż  obieg wody w przyrodzie jest zamknięty; projektuje własną mapę prognozy pogody na podstawie danych meteorologicznych, prowadzi obserwacje składników pogody, zapisuje i analizuje ich wyniki oraz dostrzega zależności

          Dział 3. Poznajemy świat organizmów

          wymienia czynności życiowe organizmów ; podaje nazwy królestw organizmów; podaje nazwy ogniw łańcucha pokarmowego, podaje przykłady dzikich zwierząt żyjących w mieście, wymienia korzyści płynące z uprawy roślin w domu i w ogrodzie; podaje przykłady zwierząt hodowanych przez człowieka

          wyjaśnia pojęcia organizm jednokomórkowy, organizm wielokomórkowy; wyjaśnia pojęcia: organizm samożywny, organizm cudzożywny; opisuje trzy wybrane czynności życiowe organizmów; podaje przykłady organizmów roślinożernych i mięsożernych; wyjaśnia, na czym polega wszystkożerność; wyjaśnia, czym są zależnościpokarmowe; wymienia cechy roślinożerców; wymienia przedstawicieli pasożytów; wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo, zna opisuje hierarchiczną budowę organizmów wielokomórkowych; wie ,że fotosynteza to proces odżywiania się roślin

          wymienia, na podstawie ilustracji, charakterystyczne cechy drapieżników, układa łańcuch pokarmowy z podanych organizmów; opisuje hierarchiczną budowę organizmów wielokomórkowych; opisuje cechy przedstawicieli poszczególnych królestw organizmów; przyporządkowuje podane organizmy do grup troficznych (samożywne, cudzożywne); wyjaśnia, co to jest sieć pokarmowa; wyjaśnia, jakie znaczenie ma znajomość wymagań życiowych uprawianych roślin; wyjaśnia, dlaczego nie wszystkie zwierzęta możemy hodować w domu, uzupełnia schemat fotosyntezy, wymienia nazwy kilku roślin leczniczych uprawianych w domu lub w ogrodzie,

          opisuje sposób wytwarzania pokarmu przez rośliny - fotosynteza; określa rolę, jaką odgrywają w przyrodzie zwierzęta odżywiające się szczątkami glebowymi; dowodzi szkodliwość zwierząt zamieszkujących nasze domy (przykłady), uzasadnia potrzebę klasyfikacji organizmów, charakteryzuje wirusy, podaje przykłady obrony przed wrogami w świecie roślin i zwierząt, podaje przykłady pasożytnictwa w świecie roślin, grzybów,  protistów, tworzy łańcuchy pokarmowe dla różnych środowisk, ocenia sposób odżywiania się organizmu,

          proponuje przykłady pasożytnictwa w świecie roślin, grzybów, bakterii i protistów, przewiduje skutki braku destruentów w świecie organizmów żywych,

          Dział 4. Odkrywamy tajemnice ciała człowieka

          wymienia składniki pokarmowe; nazywa i rozpoznaje na schemacie układy narządów, wymienia jedną główną  funkcje  układów narządów; zna nazwy elementów szkieletu oraz narządy układów: pokarmowego, krwionośnego, oddechowego, nerwowego, ruchu i rozrodczego, wymienia zasady higieny poznanych układów; podaje przykłady zmian w organizmie świadczących o rozpoczęciu okresu dojrzewania; uzasadnia konieczność mycia rąk przed każdym posiłkiem

          podaje przykłady produktów spożywczych bogatych w białka, cukry, tłuszcze, witaminy; opisuje rolę poszczególnych układów i narządów zmysłów, wyjaśnia pojęcie ciąża; wymienia zmiany fizyczne zachodzące w okresie dojrzewania u dziewcząt i chłopców; omawia zasady higieny, których należy przestrzegać w okresie dojrzewania, podaje przykłady zmian w funkcjonowaniu skóry w okresie dojrzewania, opisujeznaczenie wody dla organizmu; wyjaśnia, dlaczego należy dokładnie żuć pokarm, podaje nazwy największych stawów występujących w organizmie człowieka;

          opisuje rolę składnikówpokarmowych w organizmie; wyjaśnia pojęcie trawienie; opisuje drogę pokarmu w organizmie; wskazuje na planszy lub własnym ciele budowę poszczególnych narządów układu oddechowego, pokarmowego, krwionośnego, rozrodczego, nerwowego oraz układu ruchu; rozróżnia rodzaje połączeń kości; wskazuje na planszy elementy budowy oka i ucha; opisuje zmiany psychiczne zachodzące w okresie dojrzewania, na rysunku wskazuje narządy zmysłów; rozpoznaje na ilustracji komórki rozrodcze: męską i żeńską; wyjaśnia pojęcie zapłodnienie i płód, miesiączka; wskazuje narząd , w którym dochodzi do zapłodnienia,  wymienia zadania mózgu;

          proponuje zestaw prostych ćwiczeń poprawiających funkcjonowanie układu krwionośnego; wyjaśnia rolę enzymów trawiennych; wskazuje narządy, w których zachodzi mechaniczne i chemiczne przekształcanie pokarmu; wyjaśnia, na czym polega współdziałanie układów: pokarmowego, oddechowego i krwionośnego; opisuje wymianę gazową zachodzącą w płucach;  wyjaśnia, w jaki sposób układ  nerwowy odbiera informacje z otoczenia; uzasadnia, że układ nerwowy koordynuje pracę wszystkich narządów zmysłów; opisuje rozwój nowego organizmu, opisuje rolę gruczołów wspomagających trawienie,

          ocenia czynniki, które mogą szkodliwie wpłynąć na funkcjonowanie wątroby lub trzustki; podaje  składniki krwi i ich role, bada współdziałanie zmysłu smaku i węchu, planuje jadłospis w oparciu o piramidę zdrowego żywienia, uzupełnia schemat pozyskiwania energii życiowej ,wyjaśnia jaką rolę pełni łożysko i pępowina

          Dział 5. Odkrywamy tajemnice zdrowia

          wymienia zasady zdrowego stylu życia; podaje zasady prawidłowego odżywiania; wymienia drogi wnikania do organizmu człowieka drobnoustrojów chorobotwórczych; wymienia dwie zasady bezpieczeństwa podczas zabaw na świeżym powietrzu; wymienia numery telefonów alarmowych; wymienia przyczyny chorób zakaźnych i pasożytniczych, podaje przykłady trujących roślin hodowanych w domu, zna przykłady używek,

          Uzupełnia schemat chorób zakaźnych, pokarmowych, pasożytniczych, bakteryjnych(ze względu na sposób wnikania) podaje przykłady środków czystości, które stwarzają zagrożenie dla zdrowia; podaje przynajmniej dwa przykłady negatywnego wpływu dymu tytoniowego i alkoholu na organizm człowieka; wyjaśnia, czym jest asertywność, wymienia zasady, których przestrzeganie pozwoli uniknąć chorób zakaźnych; podaje przykłady zjawisk pogodowych, które mogą stanowić zagrożenie; określa sposób postępowania po użądleniu; wyjaśnia, dlaczego należy dbać o higienę skóry; podaje przykłady wypoczynku czynnego i biernego; opisuje przyczyny zatruć; opisuje zasady postępowania w czasie burzy; opisuje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku skaleczeń i otarć; podaje przykłady substancji, które mogą uzależniać;

          Przyporządkowuje do opisu chorobę rozpoznaje z rysunku lub zdjęcia pasożyty, wyjaśnia rolę aktywności fizycznej w zachowaniu zdrowia; opisuje sposób pielęgnacji skóry ze szczególnym uwzględnieniem okresu dojrzewania; wyjaśnia, na czym polega higiena jamy ustnej; wyjaśnia, czym są szczepionki; wymienia objawy zatruć pokarmowych ze szczególnym uwzględnieniem zatruć grzybami; wyjaśnia, na czym polega palenie bierne; wymieniaskutki przyjmowania narkotyków; podaje przykłady sytuacji, w których należy zachować się asertywnie; wyjaśnia, czym jest zdrowy styl życia; opisuje skutki niewłaściwego odżywiania się; wyjaśnia,na czym polega higiena osobista, wyjaśnia, czym jest uzależnienie;

           Klasyfikuje  z rysunku lub zdjęcia pasożyty zewnętrzne i wewnętrzne, prezentuje właściwe zachowanie asertywne w wybranej sytuacji, uzasadnia celowość umieszczania symboli na opakowaniach substancji niebezpiecznych; opisuje skutki niedoboru i nadmiernego spożycia poszczególnych składników pokarmowych;; opisuje objawy wybranych chorób zakaźnych; charakteryzuje pasożyty wewnętrzne człowieka; wymienia drobnoustroje mogące wnikać do organizmu przez uszkodzoną skórę; opisuje sposób postępowania po ukąszeniu przez żmiję; opisuje zasady postępowania w przypadku oparzeń; podaje przykłady dziko rosnących roślin trujących; wyjaśnia istotę działania szczepionek;

          ocenia i rozpoznaje na podstawie objawów typ choroby i sposób leczenia, proponuje sposoby pomocy osobom uzależnionym; przewiduje skutki uzależnień,

          Dział 6. Poznajemy krajobraz najbliższej okolicy

          wyjaśnia pojęcie krajobraz; wymienia składniki, które należy uwzględnić, opisując krajobraz; wymienia nazwy krajobrazów kulturowych i naturalnych, rozpoznaje na fotografii krajobraz kulturowy i naturalny; wymienia nazwy grup skał; podaje przykłady wód słonych słodkich; wymienia formy ochrony przyrody w Polsce; wymienia rodzaje wód powierzchniowych; wyjaśnia pojęcia: wodysłodkie, wodysłone

          podaje przykłady ograniczeń obowiązujących na obszarach chronionych; wyjaśnia, na czym polega ochrona ścisła , podpisuje na rysunku elementy wzniesienia; podaje po jednym przykładzie skał należących do poszczególnych grup; wyjaśnia, czym jest próchnica; podaje przykłady zmian w krajobrazach kulturowych; wyjaśnia czym są parki narodowe i pomniki przyrody; opisuje sposób zachowania się na obszarach chronionych,

          opisuje cechy poszczególnych krajobrazów kulturowych; opisuje wklęsłe formy terenu; opisuje budowę skał litych, zwięzłych i luźnych; wyjaśnia proces powstawania i rolę gleby; opisuje, jak powstają bagna i lodowce; charakteryzuje rodzaje wód płynących; podaje przykłady działalności człowieka w najbliższej okolicy, które prowadzą do przekształcenia krajobrazu; wskazuje różnice między parkiem narodowym a parkiem krajobrazowym, klasyfikuje wzniesienia na podstawie ich wysokości;  podpisuje na rysunku elementy doliny;

          rozpoznaje na ilustracji wzniesienia i zagłębienia rozpoznaje na zdjęciach rodzaje krajobrazów; na podstawie ilustracji rozróżnia rodzaje wód stojących i płynących, opisuje zmiany w krajobrazie najbliższej okolicy wynikające z rozwoju rolnictwa lub związane z rozwojem przemysłu; wyjaśnia cel ochrony przyrody ; wyjaśnia czym są rezerwaty przyrody, wyjaśnia różnice między ochroną ścisłą a ochroną czynną, odczytuje z mapy nazwy: najdłuższej rzeki, największego jeziora, największej głębi oceanicznej, lodowców na Ziemi;

          wnioskuje z obserwacji pozytywne i negatywne wpływy rzeki na życie i gospodarkę człowieka; wykrywa zależności między składnikami środowiskami przyrodniczego i antropogenicznego

          Dział 7. Odkrywamy tajemnice życia w wodzie i na lądzie

          wymienia przystosowania ryb do życia w wodzie; wymienia czynniki warunkujące życie na lądzie; opisuje zasady zachowania się w lesie; podaje nazwy zbóż uprawianych na polach; podaje przykłady warzyw uprawianych na polach; wymienia dwa szkodniki upraw polowych; zna warstwy lasu, zna podział biegu rzeki na odcinek górny, dolny i środkowy oraz strefy życia w jeziorze, wymienia zwierzęta mieszkające na łące i żerujące na niej; wyjaśnia pojęcie plankton,

          wpisuje na schemacie warstwy lasu; wymienia cechy, którymi różnią się poszczególne odcinki rzeki; wyjaśnia znaczenie łąki dla ludzi; porównuje drzewa liściaste z iglastymi, opisuje schemat rzeki, wymieniając: źródło, bieg górny, środkowy, dolny, ujście; podpisuje, np. na schematycznym rysunku, strefy życia w jeziorze; podaje nazwy organizmów żyjących w biegu górnym, środkowym i dolnym rzeki, podaje przykłady roślin strefy przybrzeżnej jeziora; wskazuje przystosowania roślin do ochrony przed niekorzystną (zbyt niską lub zbyt wysoką) temperaturą; wymienia nazwy przykładowych organizmów żyjących w poszczególnych warstwach lasu; wymienia cechy łąki; opisuje sposoby wykorzystywania roślin zbożowych; wyjaśnia, czym różnią się zboża ozime i jare, podaje przykłady drzew rosnących w lasach liściastych, iglastych i mieszanych

          przyporządkowuje po dwa gatunki organizmów do poszczególnych warstw lasu; rozpoznaje na ilustracji  drzewa iglaste i  drzewa liściaste; opisuje przystosowania zwierząt do zmian temperatury; wyjaśnia, dlaczego nie wolno wypalać traw, opisuje przystosowania organizmów żyjących w biegu górnym, środkowym i dolnym rzeki; charakteryzuje przystosowania roślinności stref jeziora; charakteryzuje przystosowania ptaków i ssaków do życia w strefie przybrzeżnej; charakteryzuje przystosowania roślin i zwierząt zabezpieczające przed utratą wody; opisuje sposoby wymiany gazowej u zwierząt lądowych; opisuje wymagania środowiskowe wybranych gatunków zwierząt żyjących w poszczególnych warstwach lasu; rozpoznaje rosnące w Polsce rośliny iglaste i pospolite drzewa liściaste, rozpoznaje pięć gatunków roślin występujących na łące; przedstawia, w formie łańcucha pokarmowego, proste zależności pokarmowe między poznanymi organizmami żyjącymi na łące; wymienia sprzymierzeńców człowieka w walce ze szkodnikami upraw polowych

          podaje przykłady organizmów żyjących w poszczególnych strefach jeziora opisuje, popierając przykładami, przystosowania zwierząt do życia w wodzie; opisuje, popierając przykładami, przystosowania roślin do ruchu wody; porównuje świat roślin i zwierząt w górnym, środkowym i dolnym biegu rzeki; układa z poznanych organizmów łańcuch pokarmowy występujący w jeziorze; opisuje przystosowania roślin do wykorzystania światła; charakteryzuje poszczególne warstwy lasu, uwzględniając czynniki abiotyczne oraz rośliny i zwierzęta żyjące w tych warstwach; porównuje wygląd igieł sosny i świerka; uzupełnia brakujące ogniwa w łańcuchach pokarmowych organizmów żyjących na polu; przyporządkowuje nazwy gatunków roślin do charakterystycznych barw łąki; uzasadnia, że łąka jest środowiskiem życia wielu zwierząt; przedstawia zależności występujące na polu w formie co najmniej dwóch łańcuchów pokarmowych

          ocenia i bada stan środowiska przyrodniczego, charakteryzuje bory, grądy, łęgi i buczyny; ocenia korzyści i zagrożenia wynikające ze stosowania chemicznych środków zwalczających szkodniki,